Bezpłatny staż — czy warto? Perspektywa kandydata i pracodawcy.
Bezpłatne staże budzą kontrowersje
Na forum HR Hrowi HRem ktoś zapytał o zasadność organizowania bezpłatnych stażów. Oto jeden z komentarzy, moja odpowiedź i reakcje kilkudziesięciu osób:
Forum jest duże, ma ponad 27 tysięcy członków, niemniej jednak reakcje wyraźnie wskazują, że część osób nie rozumie potrzeby istnienia bezpłatnych stażów.
W tym artykule przedstawiam przykładowe sytuacje uzasadniające prowadzenie bezpłatnych staży i nie tylko skupiam się na korzyściach dla stażystów, ale także przedstawiam korzyści, jakie uzyskują pracodawcy z tej formy zdobywania doświadczenia zawodowego.
Kiedy warto zorganizować bezpłatny staż?
W przeszłości zbudowałem od podstaw agencję rekrutacyjną, która zatrudniała w szczytowym momencie ponad 40 osób, obecnie rozwijam system ATS. Od lat jestem zatem blisko branży rekrutacyjnej i obserwuję ją z różnych stron. Z doświadczenia wiem, że choć są to sytuacje sporadyczne, to jednak pojawiają się okazje uzasadniające organizowanie bezpłatnych staży. Oto kilka przykładowych sytuacji:
Firma posiada wewnętrzny dział szkoleń. Firma posiada wewnętrzny dział szkoleń, w którym pracownicy firmy zainteresowani rozwojem kompetencji trenerskich, a także wyspecjalizowani szkoleniowcy, prowadzą szkolenia dla osób, które nie posiadają doświadczenia zawodowego, a zamierzają podjąć pracę w zawodzie. Szkolenie komercyjne kosztowałoby X, ale firma zdecydowała się przeprowadzać takie szkolenia bezpłatnie. Jedynym warunkiem zakwalifikowania się do szkolenia jest przejście procesu rekrutacyjnego. Co więcej, oprócz certyfikatu, uczestnik szkolenia ma szansę otrzymać ofertę pracy w firmie. Szkolenie realizowane jest w formie stażu, podczas którego uczestnik szkolenia zdobywa wiedzę teoretyczną i praktyczną i jest stale pod opieką szkoleniowca.
Specjalista z liderskimi ambicjami vs zarząd. Specjalista ma ambicje liderskie. Niestety dwie poprzednie rekrutacje, które tenże specjalista przeprowadził na pierwszych członków swojego zespołu, zakończyły się niepowodzeniem – zatrudnione osoby nie przeszły okresu próbnego. Z uwagi na fakt, że pracodawca poniósł koszty nieudanych rekrutacji, zarząd wycofał zgodę na dalsze rekrutacje. Specjalista wyszedł z propozycją alternatywną – zorganizuje bezpłatny staż, w trakcie którego wyszkoli osoby bez doświadczenia i po zakończeniu staży przedstawi zarządowi propozycję zatrudnienia wybranej podczas stażu osoby. Zarząd na taką propozycję przystaje, jako kompromis pomiędzy ograniczonym budżetem na kolejne rekrutacje i zatrudnienia a umożliwieniem realizacji liderskich ambicji specjalisty.
Organizacja non-profit. Organizacja non-profit skoncentrowana na ochronie środowiska oferuje niepłatne staże dla studentów zainteresowanych tą dziedziną. Stażyści uczestniczą w różnych projektach, od badań po działania społecznościowe, zdobywając kompleksowe zrozumienie problemów środowiskowych i wysiłków na rzecz ochrony. Organizacja nie może pozwolić sobie na płatne stanowiska, ale oferuje doświadczenie zawodowe i praktyczną wiedzę, możliwości nawiązywania kontaktów z profesjonalistami w dziedzinie oraz list polecający po pomyślnym zakończeniu stażu.
Produkcja filmowa. Mała niezależna firma produkcyjna filmowa oferuje niepłatne staże dla aspirujących filmowców. Stażyści mają okazję pracować blisko z doświadczonymi profesjonalistami nad rzeczywistymi projektami filmowymi, od preprodukcji po postprodukcję. Ta szansa pozwala im na naukę filmowania i nawiązywanie cennych kontaktów w branży filmowej.
To przykłady, na których przygotowanie poświęciłem kilkanaście minut. Z pewnością istnieje wiele innych. Każda firma jest inna i może mieć inne powody uzasadniające wdrożenie bezpłatnych staży.
Nie twierdzę jednak, że bezpłatne staże to normalność. Bezpłatne staże zawsze będą odstępstwem od reguły, którą jest staż płatny i płatne zatrudnienie. Twierdzenie jednak, że żadnych odstęp od tej reguły być nie może, jest oczywiście błędne i wynika najczęściej z braku doświadczenia.
Korzyści dla stażysty
Szansa dla osób z trudnym startem. Bezpłatny staż może być szansą na rzeczywisty rozwój zawodowy dla osób, które nie dysponują środkami finansowymi lub edukacyjnymi na zdobycie wiedzy i doświadczenia niezbędnego do podjęcia pierwszej pracy. Osoba bez odpowiednich środków nie zdobędzie wymaganych uprawnień lub umiejętności, które dostarczają komercyjne szkolenia. Bezpłatny staż może stanowić obejście tego problemu.
Kontakty. Bezpłatny staż to nie tylko możliwość zdobycia praktycznej wiedzy, przydatnej w przyszłej pracy, ale często niedoceniana przez młode osoby szansa na zdobycie cennych kontaktów, które mogą w przyszłości pomóc w wejściu na atrakcyjną ścieżkę zawodową. Większość absolwentów MBA, np. na Koźmińskim, zapytana, jaka jest największa wartość tych studiów, odpowie jednoznacznie – kontakty. Rozwój zawodowy to nie tylko zdobywanie nowych umiejętności, kwalifikacji i stanowisk, ale ciągłe poszerzanie swojej sieci kontaktów, a jak wiadomo dobre kontakty trudno przecenić.
Szansa pracy w “wymarzonej” firmie. Bezpłatny staż może być jedyną szansą dla osoby bez doświadczenia zawodowego, na zatrudnienie w wymarzonej firmie. Firma, która ceni się na rynku i kandydaci pchają się do niej drzwiami i oknami, może pozwolić sobie na komfort przeprowadzania bezpłatnych staży, np. dla najlepszych absolwentów uczelni, podczas których z jednej strony oferuje naukę, z drugiej strony wybiera dla siebie najlepszych.
Eksploracja kariery. Bezpłatne staże umożliwiają osobom, które są niezdecydowane co do swojej ścieżki kariery, eksplorację różnych branż i zawodów bez długoterminowego zobowiązania i bez stresu związanego z podjęciem normalnego zatrudnienia. Dla studentów i absolwentów, którzy jeszcze nie są pewni, w jakim kierunku chcą rozwijać swoją karierę, staż może być bezpiecznym sposobem na ocenę różnych opcji.
Edukacja. Bezpłatne staże często mają silny akcent na procesie nauki, bardziej niż na produktywnej pracy. To oznacza, że stażysta, który przede wszystkim chce się uczyć, może skorzystać z bardziej intensywnej nauki i mentoringu, co jest rzadziej spotykane w płatnych stanowiskach juniorskich.
Elastyczność i krótki okres stażu. Bezpłatne staże często są bardziej elastyczne w kwestii czasu trwania i godzin pracy, co jest idealne dla osób, które równocześnie studiują lub mają inne zobowiązania, a ich celem jest przede wszystkim przygotowanie przed podjęciem faktycznej pracy.
Wzmocnienie CV bez długoterminowego zobowiązania. Krótkoterminowy charakter bezpłatnego stażu pozwala na szybkie zdobycie cennego wpisu w CV bez konieczności długotrwałego zobowiązania.
Korzyści dla firm, które nie szukają taniej siły roboczej
Główny zarzut oburzonych na bezpłatne staże, to oczywiście traktowanie stażystów jako taniej siły roboczej. Oczywiście istnieją i będą istnieć firmy, które po to staże organizują i takie firmy należy krytykować. W tym artykule jednak omawiam cywilizowane podejście do bezpłatnych staży, czyli dostarczanie stażystom realnych korzyści (wskazanych wyżej) w zamian za 👇
Szlifowanie diamentów. Bezpłatne staże oferują firmom możliwość identyfikacji i pozyskania kandydatów o dużym potencjale, którzy mogą być łatwo przystosowani do specyficznych wymagań i kultury firmy. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą kształtować przyszłych pracowników od samego początku ich kariery, zapewniając zgodność ich umiejętności i wartości z filozofią firmy. Takie “nieoszlifowane diamenty” to utalentowane osoby, które jeszcze nie zostały ukształtowane przez inne organizacje. Wdrażanie niedoświadczonych zawodowo osób pozwala na bardziej efektywne wdrażanie firmowych standardów i procedur, ponieważ stażyści są bardziej otwarci na nowe metody pracy i firmy nie muszą “przeprogramowywać” nawyków nabytych w innych miejscach pracy.
Brak budżetu na zatrudnienie. Bezpłatne staże dają firmom możliwość pozyskania utalentowanych kandydatów przy minimalnych kosztach finansowych. Dla przedsiębiorstw z ograniczonymi budżetami to idealna okazja do zatrudnienia potencjalnych pracowników bez obciążania firmowych finansów. Staże te umożliwiają firmom ocenę umiejętności i potencjału stażystów, zanim zdecydują się na zaoferowanie płatnego zatrudnienia. Dzięki temu mniejsze firmy mogą konkurować o talenty, które mogłyby być inaczej niedostępne z powodu ograniczeń budżetowych. Jest to więc kosztowo-efektywny sposób na budowanie silnego zespołu, który może przyczynić się do długoterminowego sukcesu firmy.
Budowanie wizerunku firmy jako centrum edukacyjnego. Firma może dążyć do zbudowania reputacji jako miejsce, gdzie młodzi ludzie mogą zdobyć cenne doświadczenie i wiedzę. Oferowanie bezpłatnych staży związanych z edukacją i rozwojem, może pomóc firmie w ustanowieniu się liderem w kształceniu przyszłych talentów branżowych. To z kolei pomoże w pozyskiwaniu kandydatów z największym potencjałem.
Rozwój programów mentorskich dla pracowników. Bezpłatny staż może być użyteczny w rozwijaniu umiejętności mentoringowych wśród obecnych pracowników, co z kolei może przynieść korzyści dla kultury firmy, rozwoju zawodowego pracowników, kształtowaniu ścieżek kariery i wsparcia wewnętrznych rekrutacji.
Wsparcie społeczności i CSR (Corporate Social Responsibility). Oferowanie bezpłatnych staży może być częścią strategii społecznej odpowiedzialności biznesu, szczególnie jeśli staże te są skierowane do osób z mniejszymi możliwościami finansowymi lub edukacyjnymi.
O czym pracodawca powinien pamiętać, planując bezpłatny staż?
Koncentracja na doświadczeniu i edukacji. Zapewnij kandydatów, że staż koncentruje się na edukacji i rozwoju umiejętności stażysty. To może obejmować dostęp do szkoleń, warsztatów, a także wsparcia pracy nad realnymi projektami pod nadzorem doświadczonych mentorów. Dobrze wyjaśnij, że stażysta nie przychodzi pracować, lecz uczyć się niezbędnych umiejętności, bez których zdobycie faktycznej pracy będzie trudne.
Szansa zatrudnienia. Wyjaśnij, jak staż może przyczynić się do dalszej ścieżki kariery, w tym możliwości zatrudnienia w firmie po zakończeniu stażu. Przedstaw jasne kryteria, jakie stażysta musi spełnić, aby uzyskać pracę.
Kontakty. Wskaż, w jaki sposób stażysta będzie zaangażowany w życie firmy, np. poprzez uczestnictwo w wydarzeniach firmowych, wsparcie buddiego, który ułatwi nawiązywanie pierwszych kontaktów, dobrze przygotowany proces onboardingu itp.
Certyfikaty i Referencje. Warto pomyśleć o przygotowaniu certyfikatów ukończenia stażu oraz referencji, które dla stażysty będą cenne przy dalszych poszukiwaniach pracy.
Dostęp do narzędzi. Zapewnij stażystom dostępu do narzędzi, technologii i zasobów firmy. Praca z nowoczesnymi narzędziami pracy to kluczowy sposób nabywania cennych na rynku pracy umiejętności.
Profesjonalne wsparcie. Zorganizuj stażystom profesjonalną opiekę mentorską. W działaniach marketingowych podkreślaj, że staż to nie robienie kawy i skanowanie dokumentów, lecz intensywna nauka pod okiem wymagających szkoleniowców. Osobiście nie obawiałbym się komunikacji podkreślającej intensywną naukę. Nie zależy mi na osobach, które chcą tylko wpis w CV i nic więcej. Zależy mi na osobach, które chcą poświęcić się nauce i rzeczywiście chcą na dłużej związać się z firmą. Takie osoby nie będą obawiały się zaangażowania.
Podsumowanie - bezpłatny staż to wyjątek od reguły
Bezpłatny staż jest uzasadniony jedynie w sytuacjach, których przykłady opisałem powyżej. Starannie zaplanowany staż może przynieść znaczące korzyści dla wybranej grupy kandydatów, którą również omówiłem. Dzięki temu pracodawcy mają szansę odkryć i pozyskać nieoszlifowane diamenty na rynku pracy.
Z drugiej strony, organizowanie bezpłatnych staży wyłącznie w celu pozyskania dodatkowych rąk do pracy przy rutynowych i nierozwijających czynnościach, takich jak skanowanie dokumentów czy przepisywanie danych, może wyrządzić więcej szkód niż pożytku. Szkody te dotyczą przede wszystkim wizerunku marki pracodawcy, który może być postrzegany jako nieprofesjonalny i poszukujący oszczędności w sposób nieakceptowalny na rynku pracy.
Dodam na koniec, że w pewnych bardzo wyjątkowych sytuacjach dopuszczam nawet pracę bez finansowego wynagrodzenia. Przykład – aplikant adwokacki podejmuje pracę w renomowanej kancelarii adwokackiej, do której dostanie się, graniczy z cudem. Aplikant ten przez 6 miesięcy wykonuje prawniczą pracę, oczywiście pod okiem przełożonego, a jego wynagrodzeniem nie jest wypłata, lecz możliwość zatrudnienia w wymarzonym miejscu pracy. Jest to w tym przypadku świadoma inwestycja aplikanta, która zwróci się wielokrotnie po zatrudnieniu, otwierając nie tylko drogę do bardzo dobrych zarobków, ale także prestiżowej kariery.
- Darmowe ogłoszenia o pracę i największa lista źródeł kandydatów – największa w Polsce lista bezpłatnych i płatnych źródeł kandydatów
- Job Monit HR – wynagrodzenia i oferty pracy w HR
- Akademia Rekrutacji – zbiór wiedzy na temat rekrutacji oraz raporty z rynku pracy.
- Gowork – jak reagować na negatywne opinie o pracodawcach – Kompleksowy poradnik dla pracodawców.
- Sztuczna inteligencja w rekrutacji i Chat GPT-3 – wszystko co musisz wiedzieć o najnowszej wersji sztucznej inteligencji i jej możliwych zastosowaniach, także w rekrutacji.
- RODO w rekrutacji – sourcing, direct search, ogłoszenia. Wszystko co musisz wiedzieć – kompleksowy poradnik RODO w rekrutacji z naciskiem na działania typu direct search / sourcing.
- Wszystko o systemach ATS – poradnik wyboru systemu rekrutacyjnego
Maciej Michalewski
CEO @ Element. Recruitment Automation Software
Ostatnie wpisy:
Raport ofert pracy – październik 2024: kolejna poprawa!
Ponownie dobre wieści z rynku pracy! Pracodawcy publikują coraz więcej ogłoszeń rekrutacyjnych. W jakich branżach? Sprawdź szczegóły!
Keywords cloud – najlepszy sposób na przygotowanie CV pod ATS
Keywords Cloud, czyli chmura słów kluczowych to najskuteczniejsza techniką przygotowania CV pod systemy ATS. Zobacz czym jest i jak ją dodać do CV.
Neuron biologiczny, sztuczny neuron, matematyka i inteligencja
Im dłużej przyglądam się postępom badań nad inteligencją, sztuczną i biologiczną, tym bardziej matematyka i fizyka jawią się wspólnym mianownikiem obu. Zobacz prosty przykład, który ilustruje tę zależność.
Wykorzystałem AI do nagrania prezentacji o wpływie AI na rynek pracy
Zobacz, jaki efekt dało wykorzystanie kilku narzędzi AI do przygotowania nagrania, na temat wpływu AI na rynek pracy. Ile zaoszczędziłem czasu dzięki AI?
Element – skąd się wzięła nazwa naszego systemu ATS?
Od czasu do czasu otrzymuję pytanie, skąd wzięła się nazwa systemu ATS Element. Oto odpowiedź, którą przedstawiłem podczas finału konkursu HR Tech Changer.
Element finalistą konkursu HR Tech Changer 2024!
System ATS Element został wyróżniony wyborem do ścisłego finału konkursu HR Tech Changer w kategorii narzędzi rekrutacyjnych. To wielkie wyróżnienie!
